اجرای طنز در مدارس و مساجد و حسینه پاتوق‌های چالشی البته شروع با طنز

فعالیت شما چیست و چگونه است؟ فرآیند، روش اجرا، مراحل، جرقه اولیه، جزئیات، قالب، مخاطب شناسی، منابع انسانی، ابزار و امکانات، بازتاب رسانه ای، را توضیح دهید.

فعالیت خانم سهیمه شجاعی مقدم تحت عنوان «اجرای طنز در مدارس، مساجد و پاتوق‌های چالشی» با استفاده از قالب‌های نمایشی و شخصیت‌پردازی، یک روش بدیع در تبلیغ دینی و فرهنگی محسوب می‌شود. ایشان طلبه‌ای هستند با پیش‌زمینه تحصیلی در رشته پزشکی و مطالعات خانواده، و با بهره‌گیری از مهارت‌های بیانی، بداهه‌پردازی و زبان بدن، سبک خاصی از تبلیغ دینی را بنیان‌گذاری کرده‌اند.

جرقه اولیه طرح زمانی زده شد که ایشان در جلسات اخلاقی استاد خود، بین سخنرانی‌ها، طنزهایی را با عنوان «پیام بازرگانی» اجرا می‌کردند. این اجراها با استفاده از وسایل نمادین (مثل قابلمه سیاه یا اسکاج) و با موضوعات اجتماعی-مذهبی، آغاز فعالیت طنز مذهبی ایشان بود. حمایت خانم طاهری (رئیس وقت حوزه علمیه خراسان) از این سبک باعث تقویت انگیزه ایشان برای ادامه مسیر شد.

روش اجرا مبتنی بر شخصیت‌پردازی و اجرای زنده در مکان‌های گوناگون است. ایشان شخصیت‌هایی مانند «بی‌بی گل» (یک پیرزن ساده و آگاه، برای کمپ‌های ترک اعتیاد)، «گل‌نسا» (یک دختر نوجوان، برای مدارس)، و دیگر کاراکترها را خلق کرده‌اند. این شخصیت‌ها با زبان طنز و لحن محاوره‌ای، مفاهیم دینی، اخلاقی، خانواده، حجاب، احترام، ترک اعتیاد، فرزندآوری و... را منتقل می‌کنند.

مراحل اجرا شامل طراحی محتوا متناسب با مخاطب، آماده‌سازی لباس و لوازم کاراکتر، اجرای میدانی یا صحنه‌ای و در مواردی جمع‌آوری بازخورد (فرم نظرسنجی یا شفاهی) است. برای مثال، در کمپ‌های ترک اعتیاد، ایشان با تغییر لباس در محل اجرا وارد جمع می‌شوند و بدون معرفی رسمی، با خلق ارتباط عاطفی و استفاده از لهجه و زبان ملموس، مخاطب را جذب می‌کنند.

قالب فعالیت طنز زنده (استندآپ کمدی دینی) است که با قالب نمایشی، کاراکترمحور و قصه‌گویی ترکیب شده است. این قالب از طنز برای تبیین احکام، آگاه‌سازی درباره آسیب‌های اجتماعی و انتقال معارف استفاده می‌کند.

مخاطب‌شناسی بسیار متنوع است: از نوجوانان مدارس، بانوان مجالس مذهبی، معتادان در حال ترک، تا طلاب در جلسات اعتکاف. گستره مخاطب شامل گروه‌های سنی و فرهنگی مختلف است، و اجرای برنامه متناسب با آن تنظیم می‌شود.

منابع انسانی شامل خود مجری و گروهی از شاگردان آموزش‌دیده در مؤسسه حسنات مشهد هستند. گروه با عنوان «لبخندهای آسمانی» در قالب تیمی فعالیت می‌کند و در اجرای مراسم‌های مختلف (عروسی، مذهبی، مناسبتی) مشارکت دارد.

ابزار و امکانات شامل لباس‌های خاص برای کاراکترها، تجهیزات صوتی در صورت لزوم، فایل‌های پاورپوینت آموزشی، لوازم صحنه، و... است. فضای اجرا بسته به موضوع و مخاطب متغیر است (مدرسه، مسجد، کمپ، حرم، سالن اجتماعات و...).

بازتاب رسانه‌ای و نهادی قابل توجه بوده است. ایشان از مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان جوایز دریافت کرده و مورد حمایت مؤسسه حسنات و آموزش‌وپرورش ناحیه ۵ مشهد قرار گرفته‌اند. همچنین در جشنواره‌هایی مانند «شبیه یاس» به عنوان طلبه کمدین برتر شناخته شده‌اند.

تمایز این فعالیت نسبت به فعالیت‌های مشابه (جنبه نوآورانه) از نظر مجری چیست؟ مهمترین شاخصه فعالیت و بخش برجسته این فعالیت کدام است، قالب یا محتوا یا سناریو ؟

نوآورانه‌ترین ویژگی این طرح، ترکیب ظریف محتوای جدی دینی و اجتماعی با اجرای طنز و شخصیت‌محور است. این روش برخلاف قالب‌های رایج تبلیغی، در بستری شاد، صمیمی و بی‌تکلف مفاهیم عمیق را منتقل می‌کند. استفاده از کاراکترهای متنوع با زبان بدنی و بیانی خاص، باعث جذابیت بالا و ارتباط مؤثر با مخاطب می‌شود.

به تصریح مجری، هر سه عنصر قالب، محتوا و سناریو نقش برجسته‌ای دارند، اما قالب طنز همراه با شخصیت‌پردازی نقش محوری در جذب مخاطب و انتقال پیام ایفا می‌کند.

این فعالیت ناظر به چه نیاز مخاطبان است (مساله شناسی و ریشه یابی)؟ فعالیت شما چگونه این نیاز را برطرف می‌کند؟ نتایج و دستاوردهای شما چیست؟

نیاز اصلی مخاطبان، درک متفاوت از مفاهیم دینی، خستگی از الگوهای کلاسیک تبلیغ، و فاصله عاطفی با مبلغین بوده است. برای نوجوانان، عدم ارتباط مؤثر با والدین و فضای مدرسه؛ برای معتادان، نیاز به همدلی و توجه؛ و برای بانوان، مسائل روز خانواده و فرزندآوری، محورهای نیازسنجی این فعالیت است.

چگونگی پاسخ به نیازها در اجرای متناسب با مخاطب، زبان قابل درک، طنز غیرمستقیم، ایجاد فضای شاد و ارتباط صمیمی تجلی می‌یابد.

نتایج و دستاوردها شامل:

تغییر نگرش مخاطبان نسبت به تبلیغ دینی و روحانیت

استقبال گسترده از شخصیت‌های خلق‌شده

اثرگذاری بالا در موضوعات چالش‌برانگیز مانند حجاب، اعتیاد، و ارتباط والد-فرزند

جلب نظر نهادهای رسمی همچون آموزش و پرورش و حوزه علمیه

دریافت بازخورد مثبت از مخاطبان به صورت مستقیم و از طریق فرم‌های نظرسنجی

چالش‌ها و موانع کسب موفقیت (ریسک ها) این فعالیت را چه می‌دانید؟

در ابتدای مسیر، مهم‌ترین چالش، مقاومت برخی اساتید و نگاه سنتی نسبت به استفاده از طنز توسط طلبه‌ها بود. برخی طنز را مغایر با وقار طلبگی می‌دانستند. با این حال، مجری با استمرار در فعالیت، همراهی نهادهای رسمی و اثبات کارآمدی روش، توانست این مانع را برطرف کند.

چالش‌های دیگر شامل:

مقاومت‌های فرهنگی اولیه در برخی مجامع مذهبی

پذیرفته نشدن اولیه در مراکز سنتی

حساسیت‌هایی نسبت به حضور شخصیت‌های طنز در فضاهای دینی