کافه گفت و گو

فعالیت: «کافه گفتگو»

1. ماهیت و جرقه اولیه:

طرح «کافه گفتگو» یک فعالیت فرهنگی و تربیتی در اهواز است که با هدف جذب نوجوانان و جوانان به گفتگوهای دینی و تبیینی و ایجاد صمیمیت و تعامل با اقشار مختلف مردم طراحی شده است. جرقه اولیه این طرح از جلسات گروه تبلیغی شهید آرمان علی‌وردی و گفتگوی مجری با روحانیون مبلغ شکل گرفت. در این جلسات به این نتیجه رسیدند که فعالیت‌های تبلیغی متداول مانند ایستگاه‌های صلواتی تکراری شده و تأثیرگذاری خود را از دست داده است. به‌همین‌دلیل، تصمیم گرفتند که رویکردی جدید و جذاب‌تر را انتخاب کنند تا به‌جای انتظار برای آمدن مخاطب به مسجد، خودشان به سراغ مردم بروند و به‌طور غیرمستقیم با آن‌ها گفتگو کنند.

2. فرآیند و روش اجرا:

این طرح ابتدا با تحلیل گرایش مردم به کافه‌نشینی و جذابیت قهوه‌خوری شکل گرفت. مجری و گروه تبلیغی مشاهده کردند که کافه‌ها به‌عنوان پاتوق‌های محبوب میان نوجوانان، جوانان و حتی بزرگسالان شناخته شده‌اند و مردم به این فضاها علاقه خاصی دارند. بنابراین، تصمیم گرفتند از این علاقه به‌عنوان ابزاری برای ایجاد گفتگوهای دینی و تبیینی استفاده کنند.

روش اجرای این طرح به این شکل است که در پارک‌ها و فضاهای عمومی، میزهایی با عنوان «کافه گفتگو» چیده می‌شود. برای هر میز یک مسئول یا مدیر گفتگو تعیین شده که وظیفه هدایت و جمع‌بندی مباحث را برعهده دارد. این مسئولان عمدتاً از طلاب، روحانیون و افراد توانمند گروه تبلیغی انتخاب می‌شوند. مخاطبان به‌طور صمیمی دعوت می‌شوند تا با نشستن در این کافه و نوشیدن قهوه یا چای، در یک گفتگوی آزاد و غیررسمی شرکت کنند. گفتگوها بدون اجبار و در فضایی صمیمی انجام می‌شود تا از حالت تبلیغ مستقیم خارج شود و مخاطبان احساس راحتی کنند.

3. مراحل اجرا:

این طرح به‌صورت گام‌به‌گام و تدریجی اجرا شده است:

مرحله اول: شناسایی مشکل (کلیشه‌ای شدن روش‌های تبلیغی) و ایده‌پردازی (استفاده از قالب کافه گفتگو).

مرحله دوم: انتخاب مکان‌های پرتردد مانند پارک‌های عمومی که مردم برای ورزش یا تفریح به آن‌ها مراجعه می‌کنند.

مرحله سوم: چیدمان میزها و فضاسازی جذاب با استفاده از پلاکاردهای رنگارنگ، گلدان، رومیزی و ابزارهای دکوراتیو تا محیطی صمیمی و جذاب ایجاد شود.

مرحله چهارم: استفاده از مدیران گفتگو که وظیفه هدایت و جمع‌بندی مباحث را برعهده دارند. این مدیران از میان روحانیون و طلاب توانمند انتخاب شده و برای هر میز یک نفر مسئول هدایت گفتگوهاست.

مرحله پنجم: برگزاری جلسات در مناسبت‌های خاص مانند ایام انتخابات یا مناسبت‌های مذهبی. در برخی موارد این کافه به‌طور مستقل و در مواردی به‌صورت ترکیبی با ایستگاه‌های صلواتی یا جنگ شادی برگزار شده است.

مرحله ششم: ارزیابی و بهبود مستمر از طریق جلسات داخلی گروه تبلیغی و بررسی بازخوردها.

4. جزئیات و قالب:

قالب اصلی این طرح کافه گفتگو است که با الهام از فضای کافه‌های مدرن طراحی شده است. این کافه به‌عنوان یک محیط غیررسمی و صمیمی شناخته می‌شود که در آن افراد می‌توانند بدون احساس تکلف و در فضایی آرام به گفتگو بپردازند. در این کافه، موضوعات مختلفی مانند مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و دینی مطرح می‌شود.

این طرح به‌طور خاص به جهاد تبیین و مسائل روز ایران می‌پردازد و در کنار آن، به شبهات دینی، خانوادگی و تربیتی نیز پاسخ داده می‌شود. محور اصلی گفتگوها به‌صورت تلفیقی از تبیین و پاسخ به سوالات مخاطبان است.

5. مخاطب‌شناسی و جامعه هدف:

مخاطبان اصلی این طرح، نوجوانان و جوانان هستند که به‌طور طبیعی به فضای کافه‌نشینی و گپ‌وگفتگوهای صمیمی علاقه دارند. این مخاطبان از اقشار مختلف جامعه شامل نوجوانان، جوانان، بزرگسالان و حتی افراد مسن (تا 70 ساله) را در برمی‌گیرد. همچنین، به‌دلیل صمیمیت فضا و عدم محدودیت سنی و جنسیتی، این کافه توانسته است گستره وسیعی از مخاطبان را جذب کند.

6. منابع انسانی:

این طرح توسط گروه تبلیغی شهید آرمان علی‌وردی و با همکاری روحانیون و طلاب توانمند اجرا می‌شود. تعداد اعضای اصلی گروه 4 تا 5 نفر است و برای هر میز، یک مدیر گفتگو از میان طلاب یا افراد توانمند انتخاب می‌شود. این افراد به‌عنوان مربیان تربیتی و مبلغین دینی نیز فعالیت می‌کنند.

7. ابزار و امکانات:

برای اجرای این طرح از میز و صندلی‌های ساده، گلدان، رومیزی، پلاکاردهای رنگارنگ، قهوه و چای استفاده می‌شود. فضاسازی جذاب با استفاده از گلدان و دکوراسیون ساده انجام شده و پخش صوت و بلندگو برای اعلام حضور و دعوت از مخاطبان به‌کار می‌رود. هزینه‌های مربوط به پذیرایی و کرایه میز و صندلی به‌طور شخصی توسط اعضای گروه تأمین می‌شود.

8. بازتاب رسانه‌ای:

این طرح بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای نداشته و بیشتر از طریق گزارش‌های تشریحی در کانال‌های مساجد و فعالان فرهنگی اهواز معرفی شده است. صداوسیما یا رسانه‌های رسمی از این فعالیت‌ها گزارش تهیه نکرده‌اند، اما برنامه‌هایی برای ساخت کلیپ‌های معرفی و مستندهای کوتاه در آینده وجود دارد.

تمایز فعالیت «کافه گفتگو» نسبت به فعالیت‌های مشابه از نظر مجری، در نوآوری در قالب و شیوه اجرای تبلیغ دینی و تبیینی است. این طرح با استفاده از جذابیت کافه‌نشینی که به‌طور ذاتی برای نوجوانان و جوانان محبوب است، توانسته محیطی غیررسمی، صمیمی و جذاب ایجاد کند که در آن گفتگوهای دینی، فرهنگی و تبیینی به‌صورت غیرمستقیم و بدون اجبار انجام می‌شود. برخلاف روش‌های تبلیغی سنتی و رسمی که اغلب با سخنرانی‌های یک‌طرفه و فضای رسمی همراه هستند، این کافه با رویکردی آزاد و غیررسمی طراحی شده تا مخاطبان احساس راحتی کنند و بدون احساس تکلف، نظرات و سوالات خود را بیان نمایند.

یکی از جنبه‌های نوآورانه این طرح، استفاده از فضای عمومی و حضور در مکان‌های پرتردد مانند پارک‌ها و فضاهای تفریحی است. این انتخاب هوشمندانه باعث شده که به‌جای انتظار برای حضور مخاطب در مسجد یا مکان‌های رسمی، گروه تبلیغی خود به سراغ مخاطبان برود و به‌طور غیرمستقیم با آنان وارد گفتگو شود. این رویکرد پیش‌دستانه در تبلیغ دینی باعث شده که مخاطبان متنوعی از اقشار مختلف جامعه، از نوجوانان و جوانان تا بزرگسالان و حتی افراد مسن، به این کافه جذب شوند.

ویژگی نوآورانه دیگر این طرح، تلفیق گفتگوهای آزاد با پذیرایی ساده مانند قهوه و چای است. این ایجاد محیطی شبیه به کافه‌های مدرن و صمیمی، باعث شده که مخاطبان بدون احساس اجبار و با میل و رغبت در گفتگوهای دینی و تبیینی شرکت کنند. همچنین، آزاد بودن انتخاب موضوعات گفتگو و عدم تحمیل موضوعات دینی و ایدئولوژیک از سوی مدیران گفتگو، یکی دیگر از وجوه تمایز این طرح است که به احترام به تفکر و نظر مخاطب تأکید دارد.

از نظر مجری، مهم‌ترین شاخصه این فعالیت، قالب نوآورانه آن است که با الهام از کافه‌های مدرن و محبوب میان جوانان، توانسته محیطی جذاب، غیررسمی و صمیمی ایجاد کند که در آن گفتگوهای آزاد، دوطرفه و بدون اجبار انجام می‌شود. این قالب نوآورانه، علاوه بر اینکه تکرار کلیشه‌های تبلیغی را از بین برده، باعث شده که مخاطبان به‌طور غیرمستقیم و با علاقه شخصی در مباحث دینی و تبیینی شرکت کنند.

از سوی دیگر، سناریوی این طرح نیز به‌طور هوشمندانه طراحی شده است. به‌جای سخنرانی یک‌طرفه، مدیران گفتگو وظیفه هدایت مباحث و جمع‌بندی موضوعات را برعهده دارند و با طرح سوالات چالشی و ایجاد گفتگوی دوطرفه، فضای فکری و تحلیلی برای مخاطبان ایجاد می‌کنند. این سناریوی تعاملی و چالشی باعث شده که گفتگوها به‌جای انتقال یک‌طرفه مفاهیم دینی، به تبادل نظر و تفکر نقادانه تبدیل شود.

در این طرح، محتوا نیز به‌صورت تلفیقی از جهاد تبیین، پاسخ به شبهات دینی و مباحث روز اجتماعی و سیاسی ارائه می‌شود. این تنوع و جامعیت در محتوا باعث شده که مخاطبان با مسائل روز جامعه درگیر شوند و به‌طور غیرمستقیم به پاسخ سوالات دینی و تربیتی خود برسند.

در مجموع، آنچه این فعالیت را از سایر برنامه‌های مشابه متمایز می‌کند، قالب نوآورانه و سناریوی تعاملی آن است که به‌طور خلاقانه و غیرمستقیم، گفتگوهای دینی و تبیینی را در فضایی صمیمی، آزاد و جذاب برگزار می‌کند. این ترکیب هوشمندانه قالب و سناریو، بخش برجسته و شاخص اصلی این فعالیت محسوب می‌شود.

فعالیت «کافه گفتگو» ناظر به چندین نیاز اساسی مخاطبان است که در ادامه به‌تفصیل به آن‌ها پرداخته می‌شود:

نیاز به گفتگوهای آزاد و غیررسمی در فضای دینی و تبیینی:

یکی از مشکلات اساسی در روش‌های تبلیغی سنتی، رسمی بودن و یک‌طرفه بودن شیوه‌های انتقال مفاهیم دینی است که باعث شده نوجوانان و جوانان حس مشارکت و تعامل نداشته باشند و به‌عنوان مخاطبان منفعل در جلسات دینی حضور یابند. این رسمیت و تک‌گویی باعث شده که گفتگوهای دینی و تبیینی برای نسل جدید جذابیت کافی را نداشته باشد و آنان نتوانند آزادانه سوالات و شبهات خود را مطرح کنند.

فعالیت «کافه گفتگو» با استفاده از قالب نوآورانه کافه‌نشینی و ایجاد فضای صمیمی و غیررسمی به این نیاز پاسخ داده است. این طرح با ایجاد محیطی شبیه به کافه‌های مدرن، فرصتی برای گفتگوهای آزاد و دوطرفه فراهم کرده که در آن مخاطبان بدون احساس تکلف و اجبار می‌توانند به بیان نظرات، سوالات و شبهات خود بپردازند. این تعامل دوطرفه و آزادانه باعث شده که نوجوانان و جوانان با علاقه و رغبت در این گفتگوها شرکت کنند و به‌طور غیرمستقیم به پاسخ سوالات دینی و تبیینی خود دست یابند.

نیاز به جهاد تبیین و پاسخ به شبهات روز جامعه:

مجری طرح با تحلیل وضعیت جامعه و فضای مجازی به این نتیجه رسید که شبهات و سوالات دینی، سیاسی و اجتماعی در میان جوانان و نوجوانان به‌شدت افزایش یافته است. این شبهات به‌خصوص در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به‌طور گسترده منتشر می‌شود و ذهنیت مخاطبان نسبت به دین و مسائل سیاسی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

این طرح با محوریت جهاد تبیین و پاسخ به شبهات روز جامعه به این نیاز پاسخ داده است. در این کافه، موضوعات متنوعی شامل مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، دینی و تربیتی مطرح می‌شود و مخاطبان به‌طور آزادانه سوالات و شبهات خود را بیان می‌کنند. سپس مدیران گفتگو که از میان طلاب و روحانیون توانمند انتخاب شده‌اند، به‌صورت مستدل و منطقی به این شبهات پاسخ می‌دهند. این روش باعث شده که مخاطبان با دلایل منطقی و بدون تحمیل عقاید به پاسخ سوالات خود برسند و ذهنیت آنان نسبت به مسائل دینی و اجتماعی روشن‌تر شود.

نیاز به تعامل اجتماعی و گپ‌وگفت صمیمی در فضایی جذاب:

یکی از نیازهای نسل جدید، تعامل اجتماعی و گپ‌وگفت صمیمی در فضایی جذاب و غیررسمی است. امروزه کافه‌نشینی و حضور در پاتوق‌های اجتماعی به‌عنوان یکی از علاقه‌مندی‌های نوجوانان و جوانان شناخته می‌شود. مجری طرح با شناسایی این نیاز، از جذابیت فضای کافه و قهوه‌خوری به‌عنوان ابزاری برای جذب مخاطب و ایجاد گفتگوهای صمیمی استفاده کرده است. در این کافه، پذیرایی با قهوه و چای در محیطی شبیه به کافه‌های مدرن انجام می‌شود که باعث ایجاد حس راحتی و صمیمیت در میان مخاطبان شده و آنان را به حضور مستمر و شرکت در گفتگوهای دینی و تبیینی ترغیب می‌کند.

نتایج و دستاوردها:

در بعد معنوی و تربیتی: این طرح باعث جذب مخاطبان به گفتگوهای دینی و تبیینی و رفع شبهات و سوالات دینی و اجتماعی آنان شده است. مخاطبانی که قبلاً جرأت طرح سوالات دینی خود را نداشتند، اکنون در فضای صمیمی و غیررسمی این کافه به‌راحتی سوالات و شبهات خود را مطرح می‌کنند و به پاسخ‌های منطقی و مستدل دست می‌یابند.

در بعد اجتماعی: این فعالیت باعث ایجاد تعامل اجتماعی و گپ‌وگفت صمیمی میان نوجوانان، جوانان و حتی بزرگسالان شده و به تقویت پیوندهای اجتماعی و فرهنگی میان اقشار مختلف کمک کرده است.

در بعد جهاد تبیین و روشنگری: این طرح با پرداختن به مسائل روز جامعه و جهاد تبیین، به روشنگری و پاسخ به شبهات سیاسی، اجتماعی و دینی پرداخته و به شفاف‌سازی ذهنیت مخاطبان در مواجهه با شبهات روز جامعه کمک کرده است.

در بعد نوآوری و جذب مخاطب: این کافه با استفاده از قالب نوآورانه کافه‌نشینی و ایجاد فضایی جذاب و غیررسمی، به‌طور خلاقانه مخاطبان را به گفتگوهای دینی و تبیینی جذب کرده و با ترکیب تفریح و گفتگو به تأثیرگذاری بیشتر و ماندگاری مفاهیم دینی در ذهن مخاطبان دست یافته است.

در مجموع، این فعالیت با شناسایی دقیق نیازهای مخاطبان و پاسخ‌دهی جامع و خلاقانه به این نیازها، تأثیرات مثبتی در زمینه گفتگوهای دینی، جهاد تبیین، رفع شبهات اجتماعی و ایجاد تعامل اجتماعی داشته و به‌عنوان یک روش نوین و مؤثر در تبلیغ دینی و فرهنگی شناخته شده است.

فعالیت "کافه گفتگو" به‌رغم دستاوردهای مثبت و تأثیرگذاری بالا، با چالش‌ها و موانعی نیز مواجه بوده است. این موانع را می‌توان در چند حوزه اصلی بررسی کرد:

۱. چالش‌های مالی و تأمین هزینه‌ها

این فعالیت بدون حمایت مالی نهادهای رسمی انجام می‌شود و عمده هزینه‌ها بر دوش اعضای گروه تبلیغی است.

هزینه‌هایی مانند تهیه میز و صندلی، پلاکاردها، تبلیغات محیطی، پذیرایی از مخاطبان (چای و قهوه)، اجاره تجهیزات صوتی و سایر ملزومات، به‌صورت شخصی تأمین می‌شود.

در برخی موارد، گروه مجبور به کرایه میز و صندلی بوده که هزینه‌ها را افزایش داده است.

۲. محدودیت‌های فنی و تبلیغاتی

تبلیغات این برنامه محدود به پلاکاردهای محیطی و تعامل مستقیم با مردم است، در حالی که برای دیده شدن گسترده‌تر نیاز به تولید محتوای رسانه‌ای حرفه‌ای وجود دارد.

تاکنون کلیپ مستند یا تبلیغاتی رسمی از این برنامه تهیه نشده و عدم پوشش رسانه‌ای، باعث محدود شدن دامنه اثرگذاری شده است.

نبود تجهیزات حرفه‌ای تصویربرداری و عدم آموزش اعضا در زمینه تولید محتوا، مانع از بهره‌برداری بهتر از ظرفیت رسانه‌های دیجیتال شده است.

۳. عدم حمایت رسمی از سوی نهادهای فرهنگی

این فعالیت، برخلاف برخی برنامه‌های مشابه، به‌صورت کاملاً مردمی و خودجوش اجرا می‌شود و حمایت جدی از سوی سازمان‌هایی مانند شهرداری، سازمان تبلیغات اسلامی یا صداوسیما دریافت نکرده است.

برخی نهادهای فرهنگی، تنها در مناسبت‌های خاص، کمک‌های محدود و مقطعی ارائه می‌کنند، اما این حمایت‌ها استمرار ندارد.

نبود تعامل رسمی با نهادهایی مانند دفتر تبلیغات اسلامی، باعث شده که گروه از ظرفیت مبلغین متخصص در موضوعات خاص، مانند مشاوره خانواده و تربیتی، بهره‌مند نشود.

۴. چالش در مدیریت و سازمان‌دهی تیم اجرایی

فعالیت "کافه گفتگو" نیازمند حضور مبلغین آگاه و توانمند است که بتوانند گفتگوها را به‌درستی مدیریت کنند.

به دلیل ماهیت مردمی فعالیت، نیروی انسانی به‌صورت ثابت در اختیار گروه نیست و برخی افراد به دلیل مشغله‌های شخصی یا محدودیت‌های زمانی، امکان حضور مستمر را ندارند.

سازمان‌دهی میزهای گفتگو و تعیین کارشناسان مناسب برای هر موضوع، چالشی است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تر است.

۵. جذب و نگهداشت مخاطب پس از گفتگو

یکی از دغدغه‌های اصلی این برنامه، تداوم ارتباط با مخاطبان پس از جلسات گفتگو است.

برخی مخاطبان تنها برای یک بار در گفتگوها شرکت می‌کنند و ارتباط مستمری با برنامه برقرار نمی‌کنند.

تاکنون برنامه‌ریزی مشخصی برای هدایت مخاطبان به سمت جلسات عمیق‌تر، مانند کارگاه‌های آموزشی یا نشست‌های تخصصی، صورت نگرفته است.

۶. چالش‌های اجتماعی و فرهنگی

در برخی مناطق، ممکن است افراد با دیدگاه‌های خاص، نسبت به این فعالیت مقاومت نشان دهند.

در برخی موارد، افراد با پیش‌فرض‌های ذهنی منفی نسبت به روحانیت یا فعالیت‌های تبلیغی، وارد گفتگو می‌شوند که مدیریت این گفتگوها، نیاز به مهارت بالای تعامل و اقناع دارد.

اگرچه تاکنون برخورد تند یا درگیری خاصی رخ نداده، اما امکان مواجهه با چنین چالش‌هایی در آینده وجود دارد.