صیانت از خانواده

فعالیت شما چیست و چگونه است؟ فرآیند، روش اجرا، مراحل، جرقه اولیه، جزئیات، قالب، مخاطب شناسی، منابع انسانی، ابزار و امکانات، بازتاب رسانه ای، را توضیح دهید.

فرآیند و روش اجرا: طرح «صیانت از خانواده» یک فعالیت تشکیلاتی، مردمی و نظام‌مند است که با هدف پیشگیری و کاهش آسیب‌های اعتیاد در خانواده‌ها، به‌ویژه در شهر قم، انجام می‌پذیرد. این فعالیت با تمرکز بر پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالثیه طراحی شده و از طریق جلسات خانگی، مدارس، مساجد و پایگاه‌های بسیج در ۴۰ محله هدف اجرا می‌گردد. پیشگیری اولیه شامل مشاوره فردی و گروهی، برگزاری نمایشگاه‌ها، کارگاه‌های آموزشی، اردوهای آموزشی-فرهنگی و جلسات دینی و مشاوره‌ای است. پیشگیری ثانویه شامل اقدامات حمایتی در دوره حضور مددجو در کمپ‌های ترک اعتیاد و آموزش خانواده‌های آن‌هاست. پیشگیری ثالثیه نیز شامل مراقبت‌های پس از ترخیص مددجو و مداخلات درونی برای حفظ بنیان خانواده است.

مراحل اجرا: مراحل اجرا از شناسایی خانواده‌های آسیب‌دیده، برقراری ارتباط، انجام مشاوره، اجرای برنامه‌های درمانی، توانمندسازی اقتصادی و فرهنگی، تا پیگیری پس از ترخیص مددجویان را شامل می‌شود. طرح با آموزش خانواده‌ها، هدایت مددجویان به مسیر بهبودی، و ارتقای توانمندی‌های فرزندان آنان دنبال می‌شود.

جرقه اولیه: آغاز این طرح در زمان شیوع کرونا رقم خورد؛ زمانی که خانم مجاهدی با وضعیت وخیم یک خانواده از نزدیک مواجه شد. این برخورد انسانی موجب شکل‌گیری انگیزه جدی برای کمک به خانواده‌های گرفتار در دام اعتیاد شد و طی آن، هماهنگی‌هایی با سپاه، کمیته امداد و دیگر نهادها صورت گرفت.

مخاطب‌شناسی: مخاطبان اصلی این طرح خانواده‌های آسیب‌دیده از اعتیاد هستند. این شامل زنان، دختران نوجوان، کودکان، و گاه خود مددجویان (در قالب همکاری‌های مکمل با گروه‌های مردانه) می‌شود. توجه خاص به زنان به‌عنوان محور خانواده و تلاش برای نجات دختران فراری یا در معرض آسیب از ویژگی‌های مهم طرح است.

منابع انسانی: تیم طرح متشکل از گروه «همیاران زندگی» و گروه «مبلغات خانواده» است. افراد فعال در این طرح اغلب طلبه‌های متخصص در حوزه مشاوره و مددکاری هستند که دوره‌های آموزشی مختلفی از جمله پیشگیری از اعتیاد، تربیت مربی اعتیاد و مددکاری را گذرانده‌اند. همچنین از ظرفیت مدیران محله، مدیران مدارس و نهادهای فرهنگی نیز بهره گرفته شده است.

ابزار و امکانات: فعالیت‌ها در مدارس، مساجد، هیئت‌های مذهبی و پایگاه‌های بسیج انجام می‌شود. در حال حاضر دو مرکز مشاوره در پردیسان و مرکز شهر فعال هستند. همچنین اردوهای فرهنگی، نمایشگاه‌ها، هیئت‌های مذهبی، و فضای جلسات آموزشی از ابزارهای عملیاتی طرح به شمار می‌آیند.

بازتاب رسانه‌ای: طرح بازتاب‌هایی در رسانه‌های اجتماعی و ملی مانند صداوسیما داشته، ولی به دلیل ملاحظات امنیتی مرتبط با موضوع اعتیاد، تبلیغات گسترده‌ای صورت نگرفته است. درعین‌حال، برخی جشنواره‌ها و برنامه‌ها مانند «جشن پاکی» و مستندهایی از فعالیت‌ها تولید و منتشر شده‌اند.

تمایز این فعالیت نسبت به فعالیت‌های مشابه (جنبه نوآورانه) از نظر مجری چیست؟ مهمترین شاخصه فعالیت و بخش برجسته این فعالیت کدام است، قالب یا محتوا یا سناریو ؟

تمایز اصلی این طرح در چند محور است:

تمرکز بر خانواده‌های آسیب‌دیده از اعتیاد به‌جای صرفاً خود معتاد؛

پایه‌گذاری طرح بر دین و آموزه‌های اهل بیت در مشاوره‌ها و برنامه‌های آموزشی؛

تشکیل هیئت‌های مذهبی تخصصی برای خانواده‌های آسیب‌دیده که با رویکردی نوین در قالب‌های دینی، هنری و مشاوره‌ای فعالیت دارند؛

استفاده از قالب‌های جذاب آموزشی مانند هنر، نمایشگاه، اردو و کلاس‌های مهارتی برای جذب مخاطب؛

کار تشکیلاتی و شبکه‌سازی درون‌محله‌ای از طریق مدیران محلی، بسیج، مدارس و نهادهای حمایتی؛

ارجاع به‌موقع مددجویان به نهادهای توانمندساز از جمله کمیته امداد، مراکز کارآفرینی و بهزیستی.

مهم‌ترین شاخصه این فعالیت، ترکیب قالب و محتوا در سناریویی منسجم است؛ ولی بخش محتوایی دینی و ارجاع به‌موقع بیشترین اثربخشی را در بازتوانی خانواده‌ها داشته است.

این فعالیت ناظر به چه نیاز مخاطبان است (مساله شناسی و ریشه یابی)؟ فعالیت شما چگونه این نیاز را برطرف می‌کند؟ نتایج و دستاوردهای شما چیست؟

نیاز اصلی مخاطبان، آسیب‌های ناشی از اعتیاد در بنیان خانواده است؛ از جمله طلاق، فرار دختران، خودکشی، فقر اقتصادی، افت تحصیلی فرزندان و انزوای اجتماعی.

این طرح با:

آموزش خانواده‌ها،

تقویت بنیان‌های روانی و اعتقادی،

ایجاد اشتغال پایدار برای مادران یا مددجویان،

فراهم‌کردن فرصت‌های فرهنگی و تربیتی برای فرزندان،

بازگرداندن دختران فراری به آغوش خانواده و جامعه،

توانسته است این نیازها را پاسخ دهد. نمونه‌های موفق از اشتغال‌یابی، بهبودی، بازگشت به تحصیل و حتی قبولی در دانشگاه‌ها از جمله نتایج مستند این طرح است.

چالش‌ها و موانع کسب موفقیت (ریسک ها) این فعالیت را چه می‌دانید؟

 ایاب و ذهاب مبلغان و پایین بودن سطح دستمزد آن‌ها؛

 عدم همکاری برخی نهادها یا نگاه سطحی به مسئله اعتیاد؛

 تهدیدات احتمالی از سوی عوامل مرتبط با قاچاق یا فروش مواد؛

 عدم حمایت کافی ارگان‌های حوزوی علی‌رغم موفقیت در وزارت کشور؛

 محدودیت امکانات و تأمین مالی برای ادامه فعالیت‌های گسترده؛

 رعایت اصول امنیتی برای جلوگیری از به خطر افتادن اعضای گروه و مددجویان.