ایجاد کانون مساجد در زندان

فعالیت شما چیست و چگونه است؟ فرآیند، روش اجرا، مراحل، جرقه اولیه، جزئیات، قالب، مخاطب شناسی، منابع انسانی، ابزار و امکانات، بازتاب رسانه ای، را توضیح دهید.

فرآیند، روش اجرا، مراحل، جرقه اولیه، جزئیات، قالب، مخاطب‌شناسی، منابع انسانی، ابزار و امکانات، بازتاب رسانه‌ای

فرآیند و روش اجرا: فعالیت تبلیغی مورد نظر، ایجاد «کانون مساجد در زندان» است که با هماهنگی کانون مساجد شهر قم آغاز شده است. در ابتدا مجوز لازم برای ایجاد کانون در زندان اخذ شده و این کانون به ثبت رسیده است. فعالیت در هر زندان شامل ورود به بندهای مختلف (هر بند با جمعیتی بین 200 تا 400 نفر) و ایجاد ارتباط با زندانیان است. در آغاز، به‌جهت زخم بودن بستر تبلیغی، ابتدا از مسیر مشاوره و شخصیت‌شناسی افراد وارد می‌شوند و سپس به تدریج مباحث دینی مانند احکام، اعتقادات، قرآن و نهج‌البلاغه مطرح می‌گردد.

مراحل و جرقه اولیه: جرقه اولیه این طرح از طریق مشاهده کمبود زمینه‌های تبلیغی در زندان شکل گرفت. مجری طرح که دارای تحصیلات در زمینه مشاوره اسلامی است، ابتدا با شناخت شخصیت زندانیان و برقراری ارتباط صمیمی با آنان، زمینه ورود به مباحث دینی را فراهم کرده و سپس این محتوا را به تدریج به آن‌ها ارائه می‌دهد.

جزئیات و قالب اجرای فعالیت: برنامه‌ها در قالب‌های متنوعی چون کلاس‌های آموزشی (احکام، اعتقادات، اندیشه اسلامی، نهج‌البلاغه)، پخش فیلم‌های مرتبط (مستندات دینی مانند «قرین»)، حفظ قرآن (سوره یاسین، جمعه، جزء سی و حتی تا جزء چهارم)، مسابقات کتاب‌خوانی و جزخوانی قرآن (ویژه ماه رمضان) برگزار می‌شوند. برنامه‌ها دارای زمان‌بندی مشخص روزانه و هفتگی در قالب‌های کلاسی و جمعی هستند و در ایام خاص مانند محرم و فاطمیه به‌صورت دو شیفته اجرا می‌شوند.

مخاطب‌شناسی: مخاطبان صرفاً آقایان زندانی هستند و حضور در بخش بانوان مجاز نیست. رده سنی غالب مخاطبان بین ۲۲ تا ۴۰ سال است که حدود ۸۰ درصد را شامل می‌شود. حدود ۲۰ درصد نیز از سنین بالاتر هستند. گروه سنی پایین‌تر (نوجوانان) نیز در بخش کانون اصلاح و تربیت هستند که طرح در آنجا اجرا نمی‌شود. برای تأثیرگذاری مطلوب، شناخت دقیق از ویژگی‌های شخصیتی مخاطبان و همراه‌سازی تدریجی آن‌ها با محتوای دینی الزامی است.

منابع انسانی: تیم مجری شامل چند طلبه ساکن قم (منطقه پردیسان) است که به مدت پنج تا شش سال در این طرح فعال هستند. این افراد اگرچه اصالتاً از شهرهای دیگر مانند تبریز و لرستان هستند، اما در قم سکونت دارند و تجربه بالایی در تعامل با مخاطبان زندان کسب کرده‌اند.

ابزار و امکانات: با توجه به محدودیت‌های امنیتی زندان، استفاده از ابزارهای نرم‌افزاری و دیجیتال ممکن نیست. اما یک کتابخانه با حدود شش هزار جلد کتاب در دسترس است که ابزار اصلی کار فرهنگی و تبلیغی محسوب می‌شود. همچنین از کتاب‌های آموزشی مانند احکام (آقای فلاح‌زاده) و اعتقادات (آیت‌الله مکارم شیرازی) بهره گرفته می‌شود.

بازتاب رسانه‌ای: فعالیت‌ها به دلیل ماهیت امنیتی محیط زندان فاقد بازتاب رسانه‌ای بیرونی هستند. هرگونه مستندسازی برای خارج از مجموعه با محدودیت شدید مواجه است و فقط احیاناً احکام تبلیغی اخذ شده به‌عنوان سند همکاری مورد درخواست نهادهای دیگر قرار می‌گیرند.

تمایز این فعالیت نسبت به فعالیت‌های مشابه (جنبه نوآورانه) از نظر مجری چیست؟ مهمترین شاخصه فعالیت و بخش برجسته این فعالیت کدام است، قالب یا محتوا یا سناریو ؟

مهم‌ترین شاخصه این طرح از منظر مجری، روش اجرا و سناریو است. برخلاف محیط‌های آماده‌ای مانند مسجد که مخاطبان به‌طور طبیعی با مفاهیم دینی آشنایی دارند، در زندان باید ابتدا محیط را آماده کرد، مخاطبان را از لحاظ ذهنی و روحی همراه ساخت، و بستر مناسبی برای پذیرش محتوا فراهم نمود. این بستر‌سازی حتی برای اجرای برنامه‌های مناسبتی مانند محرم نیازمند زمینه‌چینی یک تا دو ماهه است، چراکه بسیاری از زندانیان حتی درک اولیه‌ای از مفاهیم محرم و عاشورا ندارند. نوآوری اصلی در این است که برخلاف روش‌های سنتی، این فعالیت با رویکرد تدریجی، روان‌شناختی و ارتباطی صورت می‌گیرد تا اثرگذاری واقعی و پایدار داشته باشد.

این فعالیت ناظر به چه نیاز مخاطبان است (مساله شناسی و ریشه یابی)؟ فعالیت شما چگونه این نیاز را برطرف می‌کند؟ نتایج و دستاوردهای شما چیست؟

نیاز اصلی مخاطبان، اصلاح و بازسازی شخصیت فردی و اجتماعی است. بسیاری از زندانیان حتی در برقراری ارتباط صحیح با خانواده یا همسر خود نیز دچار مشکل‌اند. این کمبود مهارت‌های ارتباطی و ضعف شخصیت، عامل زمینه‌ساز برای بسیاری از خطاها و انحرافات بوده است. این طرح با ورود تدریجی و اصولی، شخصیت مخاطب را بازسازی می‌کند، درک او از مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی را تقویت می‌نماید و مسیر بازگشت او به جامعه را هموار می‌سازد. بنابراین، دستاورد طرح علاوه بر ارتقای معرفتی، تقویت ارتباطات انسانی و آماده‌سازی زندانی برای یک زندگی سالم پس از آزادی است.

چالش‌ها و موانع کسب موفقیت (ریسک ها) این فعالیت را چه می‌دانید؟

اعتیاد به‌عنوان مانعی جدی در فرآیند تأثیرگذاری فرهنگی و تربیتی عمل می‌کند. حتی برخی از زندانیان قدرت اعتیاد را با قدرت تصرف الهی مقایسه می‌کنند و از ناتوانی در برابر آن سخن می‌گویند. این عامل، مسیر تحول شخصیتی و پذیرش آموزه‌های دینی را بسیار سخت و زمان‌بر می‌سازد.