بر مدار معنویت

فعالیت شما چیست و چگونه است؟ فرآیند، روش اجرا، مراحل، جرقه اولیه، جزئیات، قالب، مخاطب شناسی، منابع انسانی، ابزار و امکانات، بازتاب رسانه ای، را توضیح دهید.

فعالیت این طرح تحت عنوان "بر مدار معنویت" در مراکز نگهداری و کاهش آسیب معتادان (کمپ‌های ترک اعتیاد) انجام می‌شود. این طرح با هدف ارائه‌ی برنامه‌های فرهنگی و فکری به مددجویان این مراکز، به‌عنوان یک تجربه‌ی زیسته در درمان و صیانت از افراد درگیر با اعتیاد طراحی شده است.

فرآیند و روش اجرا:

شکل‌گیری گروه: فعالیت‌های این مجموعه از سال ۱۳۹۲ با تمرکز بر آسیب‌های اجتماعی نوجوانان، به‌ویژه فضای مجازی، آغاز شد. از سال ۱۳۹۵ با توجه به گسترش آسیب‌های اجتماعی، این گروه بر روی مسئله اعتیاد نوجوانان تمرکز کرد.

شناسایی جامعه هدف: بررسی میدانی در شهر قم، به‌ویژه در محله‌های پرخطر، برای شناسایی نوجوانان در معرض خطر.

ورود به مراکز نگهداری: در سال ۱۴۰۰ با دعوت دادستانی و سرپرست دادگاه انقلاب، این گروه به‌طور رسمی وارد کمپ‌های ترک اعتیاد ماده ۱۶ شد.

برنامه‌ریزی و اجرا: طراحی برنامه‌های فرهنگی و معنوی ویژه‌ی معتادان تحت درمان، شامل:

جلسات آموزشی و معنوی (مانند آشنایی با اصول پاکی و معنویت)

مصاحبه‌های شخصیت‌شناسی برای دسته‌بندی مددجویان و تعیین بهترین روش درمانی

ایجاد گروه‌های درمانی ده نفره با راهبری مبلغین متخصص

برگزاری هیئت‌های مذهبی، جلسات مناجات و دعا برای تقویت بعد معنوی مددجویان

پایش و پیگیری مددجویان پس از ترخیص:

طراحی سامانه "دیده‌بان" برای ثبت اطلاعات مددجویان و تحلیل داده‌ها

ایجاد حلقه‌های حمایتی پس از خروج از کمپ شامل گروه‌های مشاوره‌ای، هیئت مذهبی و جلسات آموزشی برای جلوگیری از عود مجدد

جرقه اولیه:

مشاهده‌ی روند رو به رشد اعتیاد در نوجوانان و عدم وجود برنامه‌های فرهنگی و معنوی در کمپ‌های ترک اعتیاد باعث شد که این گروه، طرحی برای پر کردن این خلأ طراحی کند. تحقیقات نشان داد که بیشتر مددجویان، به شدت نیازمند شنیدن مباحث معنوی هستند اما فضای کمپ‌ها چنین امکانی را فراهم نمی‌کند.

مخاطب‌شناسی:

معتادان تحت درمان در کمپ‌های ماده ۱۶

نوجوانان و جوانان در معرض خطر اعتیاد

خانواده‌های درگیر با مسئله اعتیاد

مددجویانی که در حال بازگشت به جامعه هستند و نیاز به حمایت دارند

منابع انسانی:

۲۵ نفر عضو اصلی که شامل متخصصان حوزه‌ی مشاوره‌ی اسلامی، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و تربیت کودک و نوجوان هستند.

طلبه‌های متخصص در مشاوره‌ی اسلامی و درمان معنوی

کارشناسان حوزه‌ی اعتیاد و روان‌شناسان بالینی

مربیان و تسهیل‌گران گروه‌های حمایتی

ابزار و امکانات:

سامانه "دیده‌بان" برای ثبت اطلاعات مددجویان و تحلیل عوامل عود مجدد

مراکز مشاوره‌ای برای پیگیری وضعیت مددجویان پس از ترخیص

هیئت‌های مذهبی ویژه‌ی مددجویان و خانواده‌هایشان

برنامه‌های کارگاهی برای آموزش مهارت‌های زندگی و کنترل هیجان

بازتاب رسانه‌ای:

دستور معاون دادستان استان قم برای اجرای طرح در چندین کمپ دیگر

استقبال نهادهای متولی، از جمله ستاد مبارزه با مواد مخدر

برگزاری جلسات و کارگاه‌های آموزشی برای مسئولین کمپ‌ها جهت بهبود روش‌های درمانی

تمایز این فعالیت نسبت به فعالیت‌های مشابه (جنبه نوآورانه) از نظر مجری چیست؟ مهمترین شاخصه فعالیت و بخش برجسته این فعالیت کدام است، قالب یا محتوا یا سناریو ؟

جنبه‌ی نوآورانه و تمایز این طرح در چندین بخش مشخص است:

توجه به بعد معنوی در درمان اعتیاد: برخلاف کمپ‌های معمول که عمدتاً بر سم‌زدایی و کنترل فیزیکی تمرکز دارند، این طرح به بعد معنوی و روحانی به‌عنوان یک عامل کلیدی در پاکی پایدار توجه دارد.

استفاده از روش‌های گروه‌درمانی: ایجاد حلقه‌های ده نفره که توسط مبلغین و روان‌شناسان راهبری می‌شود، امکان حمایت اجتماعی و انگیزه‌بخشی بیشتر را فراهم می‌کند.

تحلیل داده و شخصی‌سازی درمان: طراحی سامانه‌ی "دیده‌بان" که اطلاعات مربوط به مصرف مواد، سوابق ترک و عوامل عود مددجویان را تحلیل کرده و بهترین راهکار درمانی را پیشنهاد می‌دهد.

پیگیری مددجویان پس از خروج از کمپ: این طرح بر خلاف بسیاری از برنامه‌های مشابه، بعد از خروج مددجویان نیز آنان را رها نکرده و از طریق هیئت‌های مذهبی، جلسات مشاوره و گروه‌های حمایتی به صیانت از پاکی آن‌ها کمک می‌کند.

این فعالیت ناظر به چه نیاز مخاطبان است (مساله شناسی و ریشه یابی)؟ فعالیت شما چگونه این نیاز را برطرف می‌کند؟ نتایج و دستاوردهای شما چیست؟

مسئله‌ی اصلی:

عدم وجود برنامه‌های فرهنگی و معنوی در کمپ‌های ترک اعتیاد

بالا بودن نرخ عود مجدد پس از ترخیص از کمپ

فقدان حمایت روانی، اجتماعی و خانوادگی از مددجویان در حال بهبود

ضعف روش‌های سنتی ترک اعتیاد که تنها بر سم‌زدایی تمرکز دارند

راهکارهای این فعالیت برای حل مشکل:

ایجاد گروه‌های حمایتی و جلسات گروه‌درمانی برای تقویت روحیه‌ی مددجویان

افزایش آگاهی از طریق جلسات آموزشی و مشاوره‌ای برای مددجویان و خانواده‌های آن‌ها

برگزاری جلسات مذهبی و معنوی برای تقویت انگیزه‌ی ترک و جلوگیری از بازگشت به مصرف

نظارت و تحلیل داده‌ها از طریق سامانه "دیده‌بان" برای شناسایی مددجویان در معرض خطر و ارائه‌ی مشاوره‌ی هدفمند

نتایج و دستاوردها:

افزایش نرخ پاکی پایدار از ۳٪ به ۱۳٪ در کمپ‌های تحت پوشش این طرح

اتصال مددجویان به شبکه‌های حمایتی خانوادگی و اجتماعی برای کاهش نرخ بازگشت

اجرای موفق برنامه در چندین کمپ دیگر به دستور دادستانی استان قم

ایجاد پایگاه داده‌ای شامل بیش از ۵۰۰۰ مددجو که به تحلیل دقیق‌تر عوامل عود و ارائه‌ی راهکارهای علمی کمک کرده است.

چالش‌ها و موانع کسب موفقیت (ریسک ها) این فعالیت را چه می‌دانید؟

مشکلات مالی و تأمین هزینه‌ها: هزینه‌ی اجرای برنامه‌های آموزشی، مشاوره‌ای و فرهنگی در کمپ‌ها نیازمند حمایت مالی بیشتر از سوی خیرین و نهادهای دولتی است.

عدم هماهنگی با برخی از مسئولین کمپ‌ها: بعضی مدیران کمپ‌ها به دلیل اولویت‌های اقتصادی، علاقه‌ای به اجرای برنامه‌های فرهنگی ندارند.

نبود نظارت کافی بر کمپ‌ها: در برخی موارد، سوءاستفاده‌هایی از جانب مددجویان یا کادر اجرایی کمپ‌ها صورت می‌گیرد که نیازمند نظارت دقیق‌تر است.

چالش‌های فرهنگی و اجتماعی: برخی مددجویان و خانواده‌هایشان نسبت به روش‌های نوین درمانی و گروه‌درمانی مقاومت دارند.

مشکل تأمین نیروی انسانی متخصص: تعداد طلبه‌های متخصص در مشاوره‌ی اسلامی و روان‌شناسی هنوز کافی نیست و نیاز به تربیت نیروی انسانی بیشتری در این حوزه وجود دارد.