مردمی سازی مقابله با فرق ضاله

فعالیت شما چیست و چگونه است؟ فرآیند، روش اجرا، مراحل، جرقه اولیه، جزئیات، قالب، مخاطب شناسی، منابع انسانی، ابزار و امکانات، بازتاب رسانه ای، را توضیح دهید.

فعالیت با عنوان «مردمی‌سازی مقابله با فرق ضاله» توسط حجت‌الاسلام روح‌الله امیری در استان خوزستان، با تمرکز بر مبارزه با جریان‌های انحرافی مانند وهابیت، سلطنت‌طلبی، باستان‌گرایی و عرفان‌های کاذب انجام می‌شود. مجری این طرح، طلبه‌ای است با حدود ۱۸ سال سابقه تحصیلی حوزوی و ۹ سال سابقه فعالیت تبلیغی میدانی در زمینه فرق ضاله.

جرقه اولیه فعالیت در سال ۱۳۹۰ در فضای مجازی زده شد؛ زمانی که مجری مشاهده کرد عده‌ای از نوجوانان شیعه به صورت محدود و غیرحرفه‌ای در چت‌روم‌ها و سایت‌های اهل‌سنت از اعتقادات خود دفاع می‌کنند. این دغدغه موجب شد تا ایشان فعالیت منسجم‌تری را آغاز کند. ابتدا با ارتباط تلفنی و پیامکی با این افراد، سپس در قالب گروهی پنج‌نفره شامل سه طلبه، یک معلم و یک دانشجو، فعالیت وارد فاز میدانی شد.

فرآیند اجرا و روش فعالیت به شکل زیر است:

شناسایی مناطق آلوده به فعالیت فرقه‌ای در سطح استان

تشکیل هسته‌های مردمی از اقشار مختلف اعم از نوجوانان، دانشجویان، معلمان، شیوخ، و بزرگان اقوام

آموزش تخصصی به این افراد با محتوای تولید شده در حوزه نقد وهابیت، مهدویت، عرفان‌های نوظهور، باستان‌گرایی و...

به‌کارگیری نیروهای آموزش‌دیده در قالب حلقه‌های تبلیغی و روش‌های غیرمتمرکز در مناطق خودشان

اجرای عملیات فرهنگی در قالب جلسات خانگی، کلاس‌های تابستانی، حلقه‌های قرآنی و اعتقادی، تولید محتوا، و پاسخ به شبهات

بازخوردگیری، ارتقاء سطح آموزش و بازآموزی به صورت چرخه‌ای

قالب‌های فعالیت: متنوع و متناسب با بافت فرهنگی هر منطقه طراحی شده است. قالب‌های جلسات خانگی، جلسات گعده‌ای، آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها، ارتباطات فردی و چهره‌به‌چهره و همچنین طراحی نظام آموزشی چندمرحله‌ای از عناصر اصلی کار است.

مخاطب‌شناسی: مخاطبین این طرح، عموم مردم استان خوزستان هستند، به‌ویژه افراد مستعد از اقشار مختلف اجتماعی، با تمرکز خاص بر نوجوانان، دانشجویان، معلمان، و چهره‌های تأثیرگذار محلی. ویژگی مشترک مخاطبین، دغدغه‌مندی دینی، خودجوشی و آمادگی برای یادگیری و مشارکت در فعالیت‌های مقابله‌ای است.

منابع انسانی: این فعالیت دارای ساختار شبکه‌ای گسترده‌ای است. حلقه مرکزی شامل حدود ۳۰ نفر است، ولی در سطح استان بیش از ۱۷۰۰ نفر شناسایی و با درجات مختلف در شبکه‌سازی مشارکت دارند. حدود ۲۰۰ نفر از این جمع، در وضعیت کیفی صددرصدی و به عنوان نیروی پای‌کار فعال هستند. در هر شهرستان یک معتمد یا سرشبکه مسئول ارتباط با مرکز است.

ابزار و امکانات: فعالیت‌ها عموماً با حداقل امکانات انجام شده و تأکید بر استفاده از ظرفیت‌های مردمی و شخصی بوده است. امکانات مورد استفاده شامل: محتوای آموزشی، جلسات حضوری، شبکه‌های ارتباطی مجازی، منابع درسی نقد فرق، حلقه‌های پرسش و پاسخ و مشاوره، و همچنین اطلس فرهنگی-فرقه‌ای استان است. برای پیشرفت بیشتر، نیاز به فضای متمرکز، امکانات سخت‌افزاری، سیستم رصد فضای مجازی، محتوای به‌روز آموزشی و ارتباطات سیستمی احساس می‌شود.

بازتاب رسانه‌ای: با توجه به ملاحظات امنیتی و تبلیغاتی، این فعالیت رسانه‌ای نشده است. به‌طور هدفمند از انتشار عمومی خودداری شده تا از حاشیه‌سازی‌ها و تقابل با نهادهای رسمی پرهیز گردد.

تمایز این فعالیت نسبت به فعالیت‌های مشابه (جنبه نوآورانه) از نظر مجری چیست؟ مهمترین شاخصه فعالیت و بخش برجسته این فعالیت کدام است، قالب یا محتوا یا سناریو ؟

نوآوری این طرح در چند محور قابل ملاحظه است:

مردمی‌سازی واقعی مبارزه با فرق ضاله و کنار گذاشتن تمرکز صرف بر روحانیت رسمی

شبکه‌سازی افقی و میدانی در بستر مناطق آلوده به شبهات و فعالیت فرقه‌ها

تدوین نظام مسائل فرهنگی استان و تهیه اطلس فرهنگی-اعتقادی خوزستان

تمرکز بر آموزش تخصصی و به‌کارگیری نیروهای بومی در همان منطقه

از دید مجری، سناریو مهم‌ترین بخش فعالیت است؛ یعنی نحوه پیوسته، هدفمند و هماهنگ‌سازی نیروها، آموزش آن‌ها، طراحی عملیات و بازخوردگیری مستمر. پس از آن محتوا و سپس قالب فعالیت اهمیت دارد.

این فعالیت ناظر به چه نیاز مخاطبان است (مساله شناسی و ریشه یابی)؟ فعالیت شما چگونه این نیاز را برطرف می‌کند؟ نتایج و دستاوردهای شما چیست؟

مسئله محوری مخاطبان، فقدان توان علمی و فکری در مواجهه با شبهات اعتقادی و انفعال بدنه فرهنگی در برابر فرق ضاله است. معلمان، دانش‌آموزان و سایر اقشار با شبهات مواجه هستند، ولی پاسخگویی بلد نیستند و ابزار مقابله ندارند.

این فعالیت با ارائه آموزش هدفمند، ایجاد شبکه‌های میدانی، اتصال افراد به یک جریان معنادار فرهنگی، و به‌کارگیری بومی نیروها در محل زندگی‌شان، این نیاز را رفع کرده است. ارتباط انسانی، پشتوانه جمعی و پیوستگی سازمان‌یافته، قوت قلب و پشتیبانی لازم را برای مخاطب فراهم کرده است.

دستاوردها:

آموزش بیش از هزار نفر و سازمان‌دهی شبکه‌ای در سراسر استان

تشکیل حلقه‌های فرهنگی مؤثر در شهرها و روستاها

نفوذ در ساختارهای رسمی چون استانداری، کمیسیون فرق و ادیان

افزایش فروش و مطالبه محصولات محتوایی توسط مردم

کاهش آسیب‌پذیری فکری مخاطبان در مناطق آلوده

تربیت نسل جدیدی از مبلغان مردمی در حوزه اعتقادات

چالش‌ها و موانع کسب موفقیت (ریسک ها) این فعالیت را چه می‌دانید؟

چالش‌های این فعالیت به دو بخش مهم تقسیم می‌شود:

موانع نهادی و ساختاری:

عدم حمایت مؤثر از سوی نهادهای فرهنگی رسمی

مقاومت برخی نهادها نسبت به ورود نیروهای غیردولتی

نگاه انحصاری و ناسیونالیستی در برخی دستگاه‌ها که مشارکت نیروهای بومی را بر نمی‌تابند

مشکلات اجرایی و منابع:

فقر شدید مالی، نبود پشتیبانی بودجه‌ای

فقدان فضای فیزیکی مشخص برای دفتر و فعالیت متمرکز

دشواری اعزام اساتید به مناطق دورافتاده

ضعف در تأمین لجستیکی و حمل‌ونقل

تخریب و برچسب‌زنی از سوی برخی افراد و دستگاه‌ها

با وجود این چالش‌ها، روحیه جهادی، پشتوانه مردمی و نگاه مسئله‌محور موجب استمرار و موفقیت نسبی این طرح شده است.