مددکاری اجتماعی اسلامی

فعالیت شما چیست و چگونه است؟ فرآیند، روش اجرا، مراحل، جرقه اولیه، جزئیات، قالب، مخاطب شناسی، منابع انسانی، ابزار و امکانات، بازتاب رسانه ای، را توضیح دهید.

فرآیند، روش اجرا و مراحل:

فعالیت مجموعه «مددکاری اجتماعی اسلامی» از اواخر سال ۱۳۹۶ آغاز شد. در آن زمان، گروهی از طلاب دغدغه ارائه خدمات اجتماعی و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر را پیدا کردند. ابتدا، گروه تبلیغی تشکیل شد و پس از آن، مجوز رسمی از کمیته امداد اخذ گردید. فعالیت‌های مجموعه به‌تدریج گسترش یافت و ساختاری منسجم با سه بخش اصلی شکل گرفت:

بخش علمی و پژوهشی: این بخش شامل سه محور اساسی است:

پژوهش: تولید محتوا، بررسی مبانی نظری مددکاری اجتماعی اسلامی و چاپ کتاب‌هایی مرتبط. به‌عنوان نمونه، کتاب «مددکاری اجتماعی اسلامی، مبانی نظری» در آذرماه ۱۴۰۲ منتشر شده است.

انتشارات و مجله: مجموعه دارای مجوز انتشارات است و علاوه بر انتشار کتاب، اخیراً مجوز انتشار مجله علمی-تخصصی «جستارهایی در مددکاری اجتماعی» را دریافت کرده است.

کرسی‌های علمی: سالانه ۳ تا ۴ کرسی علمی در موضوعاتی مانند «مناسبات دین و مددکاری اجتماعی» و «نقش دولت اسلامی در تعمیم مددکاری اجتماعی» برگزار می‌شود. این کرسی‌ها با مجوز شورای عالی انقلاب فرهنگی و در همکاری با سازمان‌های همسو، در مکان‌های مختلف از جمله انجمن‌های علمی، کمیته امداد استان‌ها و حوزه علمیه برگزار شده‌اند.

بخش آموزش:

آموزش‌های مقطعی و کوتاه‌مدت: این آموزش‌ها برای مددکاران فعال در سازمان‌های مردم‌نهاد، خیریه‌ها، کمیته امداد و بهزیستی ارائه می‌شود. دوره‌های آموزشی به‌صورت تجمیعی در استان‌های مختلف برگزار شده و به مددکاران گواهینامه ارائه می‌شود.

آموزش‌های بلندمدت: تصویب رشته «مددکاری اجتماعی اسلامی» در حوزه و دانشگاه یکی از اهداف مجموعه است که دو سال و نیم است در حال پیگیری بوده اما هنوز به تصویب نهایی نرسیده است.

بخش اقدام اجتماعی:

اجرای طرح‌های میدانی در حوزه سالمندان: تدوین الگوی جدیدی برای خدمت‌رسانی به سالمندان که علاوه بر نیازهای مالی، به نیازهای عاطفی، معنوی و اجتماعی آن‌ها نیز توجه دارد. این طرح در استان قم اجرا شده و موفقیت آن باعث شده تا تجربه آن به دفتر مرکزی مددکاری کمیته امداد ارسال شود. در این طرح، طی یک سال، ۱۱۰ سالمند تحت پوشش قرار گرفتند و این تعداد در سال دوم به ۳۰۰ نفر و در سال سوم به ۱۲۷۰ نفر افزایش یافت.

مددکاری اجتماعی در آموزش‌وپرورش: ارائه خدمات مددکاری به دانش‌آموزان یتیم، از طریق گروه‌بندی آن‌ها در چهار رده سنی و اختصاص یک مددکار به هر ۶۰ دانش‌آموز. مددکاران به‌صورت ماهانه وضعیت رشد، نیازهای عاطفی، مادی، معنوی و تحصیلی دانش‌آموزان را بررسی کرده و اقدامات حمایتی لازم را انجام می‌دهند.

اصلاح فرایند مددکاری در خیریه‌ها: طراحی یک الگوی جدید برای پذیرش مددجویان و اجرای آن به‌صورت پایلوت در دو خیریه استان قم.

جرقه اولیه:

پس از دوران برجام و مشکلات اقتصادی، گروهی از طلاب دغدغه ارائه خدمات اجتماعی و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر را پیدا کردند. ابتدا این فعالیت در قالب خیریه و گروه فرهنگی تبلیغی آغاز شد اما با مشاهده ناهماهنگی میان عملکرد سازمان‌های حمایتی و مبانی دینی، تصمیم گرفته شد تا یک مدل بومی و اسلامی از مددکاری اجتماعی طراحی شود.

مخاطب‌شناسی:

سالمندان: افراد سالخورده‌ای که نیازمند خدمات عاطفی، معنوی و اجتماعی هستند.

دانش‌آموزان یتیم: کودکانی که علاوه بر نیاز مالی، در زمینه‌های روحی و تحصیلی نیز نیاز به حمایت دارند.

سازمان‌های حمایتی: مانند کمیته امداد، آموزش‌وپرورش و خیریه‌ها که نیازمند الگوهای استاندارد برای مددکاری هستند.

منابع انسانی، ابزار و امکانات:

منابع انسانی: مجموعه شامل ۱۵ طلبه و ۳ نیروی غیرطلبه است که امور اجرایی را انجام می‌دهند. اعضای مجموعه دوره‌های مقدماتی و پیشرفته مددکاری را گذرانده‌اند.

امکانات: ساختمان موسسه شامل بخش‌های اداری، کلاس‌های آموزشی، اتاق‌های مشاوره و تفریحی است که در حال توسعه و تجهیز است.

ابزارهای مورد نیاز: شامل سامانه‌های نرم‌افزاری برای ارزیابی مددجویان و تجهیزات بازی برای کودکان.

بازتاب رسانه‌ای:

تولید مستندات داخلی و انتشار برخی از آن‌ها در رسانه‌ها.

انتشار کتاب‌هایی مانند «هفت خوان مددکاری جهادی».

همکاری با نهادهای علمی و دانشگاهی در زمینه مددکاری اجتماعی.

تمایز این فعالیت نسبت به فعالیت‌های مشابه (جنبه نوآورانه) از نظر مجری چیست؟ مهمترین شاخصه فعالیت و بخش برجسته این فعالیت کدام است، قالب یا محتوا یا سناریو ؟

رویکرد علمی و پژوهشی: مجموعه علاوه بر فعالیت‌های میدانی، مبانی مددکاری اجتماعی اسلامی را به‌صورت علمی بررسی و تدوین کرده و کتاب و مجله تخصصی منتشر می‌کند.

همکاری با سازمان‌ها: به‌جای اجرای طرح‌ها به‌صورت فردی، آن‌ها را در دل سازمان‌های رسمی مانند کمیته امداد و آموزش‌وپرورش اجرا می‌کند.

مدل بومی و اسلامی: این فعالیت به‌دنبال پیوند مددکاری اجتماعی با آموزه‌های دینی است و مدل‌های جدیدی برای ارائه خدمات طراحی کرده است.

محتوای متمایز: آنچه باعث تفاوت این مجموعه می‌شود، نگاه عمیق و مبتنی بر مبانی اسلامی به مددکاری است که آن را از سایر موسسات مددکاری متمایز می‌کند.

این فعالیت ناظر به چه نیاز مخاطبان است (مساله شناسی و ریشه یابی)؟ فعالیت شما چگونه این نیاز را برطرف می‌کند؟ نتایج و دستاوردهای شما چیست؟

مشکلات سالمندان: سیستم‌های مددکاری معمولی، نیازهای عاطفی، معنوی و اجتماعی سالمندان را پوشش نمی‌دهند، بنابراین این طرح تلاش می‌کند تا با ایجاد یک الگوی جدید، این خلأ را پر کند.

کمبود حمایت‌های جامع برای دانش‌آموزان یتیم: در بسیاری از موارد، یتیمان تنها از حمایت مالی برخوردارند، درحالی‌که این مجموعه علاوه بر مسائل مالی، به نیازهای روحی، عاطفی و تحصیلی آنان نیز توجه دارد.

ضعف مددکاری در خیریه‌ها: الگوی جدید مجموعه، یک روش جامع‌تر برای پذیرش و ارزیابی مددجویان ارائه می‌دهد.

دستاوردها:

اجرای موفق طرح سالمندی و افزایش تعداد سالمندان تحت پوشش از ۱۱۰ نفر به ۱۲۷۰ نفر در سه سال.

ارائه آموزش‌های تخصصی به مددکاران سازمان‌های حمایتی مانند کمیته امداد.

توسعه مدل‌های مددکاری در حوزه آموزش‌وپرورش و خیریه‌ها.

چالش‌ها و موانع کسب موفقیت (ریسک ها) این فعالیت را چه می‌دانید؟

نبود نمونه مشابه: مددکاری اجتماعی اسلامی هنوز یک گفتمان نوپاست و در کشور به رسمیت شناخته نشده است.

محدودیت‌های مالی: وابستگی مجموعه به کمک‌های مردمی و نبود منابع پایدار، چالشی جدی برای توسعه فعالیت‌هاست.

چالش‌های اجرایی: تعامل با سازمان‌های رسمی و نهادینه‌سازی این مدل در سیستم‌های موجود با دشواری‌هایی همراه است.

کمبود زیرساخت‌های فناوری: نبود سامانه‌های نرم‌افزاری جامع برای ارزیابی و پایش مددجویان، اجرای بهتر طرح‌ها را محدود می‌کند.